Hayatın devamlılığını sağlayan önemli olan minerallerden birisi de fosfordur. Fosforun temeli kayaçlardan gelir. Kayaların yapısındaki fosfor, fosfat halinde bulunur. Kayaların aşınması ve erozyon olayının yaşanması ile fosfat ırmak ve akarsuların içine karışır. Akarsu ve ırmaklardan okyanuslara taşınır. Okyanuslarda fosfat, diğer mineraller ile depo edilir. Uzun yıllarca (Milyon yıl) okyanuslarda bekler. Kabukların çarpışması esnasında deniz tabanının bir bölümü yüzeye çıkar. Böylece karasal yapı meydana gelir. Kayaların tekrar aşınmaya başlama süreci ile döngüye yine katılır. Bu döngü yavaş seyir eder. Fakat karadan okyanusa yaşanan geçiş daha hızlı olur. Fosforun tekrar karaya dönüşü ise yüzlerce yıl sonra olur.

Fosforun ekosistemlerde olan döngüsü oldukça hızlıdır. Bütün canlıların az da olsa fosfora ihtiyaçları vardır. Fosfor; ATP (Adenozin Tri Fosfat), NADPH (Nikotinamid Adenin Dinükleoit Fosfat), fosfolipitler, nükleik asitler (DNA ve RNA) ve bunların dışında bazı organik bileşiklerin başlıca bileşenidir.

Bitkiler fosforun çözünmüş ve iyon haline gelmiş olan şeklini kullanırlar. Bitkiler fosforu kullanma işini oldukça hızlı yaparlar ve toprakta olması gereken fosfor seviyesi aniden düşer. Ot ile beslenen hayvanlar (Otçul hayvanlar) için fosforu vücutlarına alabildikleri, fosfordan faydalanabildikleri tek kaynak bitkilerdir. Et ile beslenen hayvanlar (Etçil hayvanlar) ise otçul hayvanları tüketerek vücutlarına gerekli olan fosforu alırlar. Hayvanlar fosforun bir bölümünü vücutlarından idrar ve dışkı aracılığı ile atarlar. Ölmüş olan canlıların çürümesi ile de fosforun bir bölümü toprağa karışmış olur. Toprağa karışan fosforu bitkiler kullanır, bitkiler aracılığı ile tekrar döngüye karışmış olur.

Fosfor sucul ekosistemde genel olarak bitkilerin büyümesinde sınırlayıcı olan besindir. Fosforun temel kaynağı kayaçlardır fakat ticari gübrelere aracılığı ile döngüye katılan fosfor daha fazla olur.

Döngüde fosforun seviyesi fazla olması çevresel problemlerin ortaya çıkmasına sebep olur. Mesela; tarım bölgelerinde gübre amaçlı kullanılan fazla fosfor derin olmayan göllere taşındığı zaman bu besin fotosentetik bakteri ve alglerin sayılarının aniden fazlalaşmasına sebep olur. Böylece su yüzeyi kalıplanır, güneş ışınları su altında kalan bitkilere ulaşamaz. Bu bitkiler ve yüzeyde yer alan bakteri ve algler öldüğü zaman diğer bakteriler tarafından kullanılır. Bu bakteriler beslenme esnasında suda çözünmüş olarak bulunan oksijeni tüketirler. Göldeki oksijen miktarının azalması ile gölde yaşayan canlılar ölür. Göllerde meydana gelen bu kirlenme 'ötrofikasyon' olarak tanımlanır.

1 Yorum Yapılmış "Fosfor Döngüsü"