Fosfat, fosfat elementi su ile temasa girdiğinde suyun yapısını değiştirip yumuşatarak köpürmeyi meydana getirme özelliği taşır. Fosfat elementi pislikleri temizleme özelliğine sahip olduğundan onları parçalayarak yok eder ve genel olarak deterjan gibi temizlik ürünlerinin yapısına katılmaktadır. Fosfat elementi içerisinde toksinler barındırdığı için canlılara zarar verme potansiyeli yüksek olan bir elementtir.
Fosfat ile temizlenen eşyalarda ister istemez fosfat birikintileri kalıntı bırakabilir. Atık sularda yer alan fosfat akarsu ve göllere karışarak sağlık açısından tehlike yaratmaktadır ve fosfat elementi kanserojen bir maddedir. Fosfat elementi biyokimyasal bileşikleri meydana getirerek yüksek enerji açığa çıkarırlar. Fosfatlar sinir sisteminde yer alan sinir hücrelerinde de bulunurlar ve Deoksiribo nükleik asit (DNA) ve ribonükleik asidin (RNA) yapısına katılırlar. Fosfat kemik oluşumunun yapısına da katılmaktadır ve özellikle dişlerin yapısında yüksek oranda fosfat bulunmaktadır. Ülkemizde fosfat gübre ham maddesi olarak tarımda kullanım alanı yaygındır. Ancak ülkemizde fosfat talebi karşılanamamaktadır. Türkiye'de fosfat çıkarılan yerler Mardin Mazıdağı, Bingöl, Bitlis ve Adıyaman illeri olup, fosfat rezervleri yeteri kadar değildir. Fosfat tıbbi sektörde ilaç üretiminde de kullanılmakta olup birçok ilacın kimyasal bileşiğini oluşturmaktadır.
Fosfat tuzu çeşitleri ve özellikleri nelerdir?
- Alüminyum fosfat
- Kalsiyum fosfat
- Potasyum fosfat
- Magnezyum fosfat
- Sodyum fosfat
Alüminyum fosfatın kimyasal formülü AlP04 şeklinde formüle edilip, doğa ortamında türlü türlü mineraller şeklinde yer almaktadır.
Alüminyum fosfat beyaz renkte bir toz olup suda yüksek çözülme özelliğine sahip değildir. Derişik klorür veya nitrat asitlerinde çok az miktarda çözülmektedir. Çimento üretiminde, seramik sanayisinde, cam üretiminde ve eczacılık alanında yaygın kullanım alanlarındandır. Kalsiyum fosfat eritilmiş, çökertilmiş ya da tepkimeye uğratılmış olan beyaz renkli toz şeklinde bir bileşiktir.
Potasyum fosfat ise hücrelerin veya organların fonksiyonlarını intizamlı olarak yerine getirebilmesi için kullanılan bir mineral olup sinir sistemine ve kas sistemine fayda sağlamaktadır. Potasyum fosfat seviyesinde eksiklik olması durumunda ilk önce sinir sistemi olumsuz olarak etkilenmektedir. Vücuttaki su seviyesini ayarlayarak metabolizmayı hızlandırma etkisine sahiptir.
Magnezyum fosfat ise şeffaf ve kristalize bir yapıda olup, suda çözülme özelliğine sahip bir mineraldir. Sodyum fosfat, fosfat çeşitleri içerisinde vücuda en çok zarar veren mineral olma özelliğindedir. Solunması, yutulması, direk temas gibi durumlarda ciddi zararlar oluşturmaktadır. Deterjanlarda, yağlarda ve tekstil endüstrisinde kullanım alanı bulmaktadır. Modern tarımın gelişmesiyle ekilen alanlardan yüksek verimler elde edebilmek adına fosfat kullanımı yaygınlaştırılmıştır. Dünyadaki açlık ve yoksulluğun azaltılması için fosfat elementine ülkeler tarafından ihtiyaç duyulmaktadır.
